Kosakata Bahasa Bugis & Makassar



Bahasa Makasar


Bahasa Makasar, adalah bahasa yang dituturkan oleh masyarakat di Sulawesi Selatan, yaitu oleh suku Makasar. Bahasa ini masih berkerabat dengan bahasa Bugis dan bahasa Toraja.


Bilangan
.     0                                              nolo'/kosong/lobbang
.     1                                              se're
.     2                                              rua
.     3                                              tallu
.     4                                              appa'
.     5                                              lima
.     6                                              annang
.     7                                              tuju
.     8                                              sagantuju/sangantuju
.     9                                              salapang
.     10                                            sampulo
.                                                    
.     11                                            sampulos se're
.     12                                            sampulong rua
.     13                                            sampulong tallu
.     14                                            sampulong ngappa
.     15                                            sampulong lima
.     16                                            sampulong ngannang
.     17                                            sampulong tuju
.     18                                            sampulos sagantuju/sampulong sangantuju
.     19                                            sampulong salapang
.     20                                            ruampulo
.     21                                            ruampulos se're
.                                                    
.     100                                          sibilangngang
.     101                                          sibilangngang asse're
.     102                                          sibilangngang anrua
.                                                    
.     1000                                        sisabbu
.     1001                                        sisabbu asse're
.     1002                                        sisabbu anrua
.                                                    
.     2001                                        ruassabbu asse're
.     2012                                        ruassabbus sampulo anrua

Arah
.     timur                                        rai' / raya
.     barat                                        lau' / kalau'
.     utara                                        warak
.     selatan                                     timborang

Sebutan Keluarga
.     ibu/induk                                 anrong / amma'
.     ayah                                        mangge / tetta
.     anak                                        ana'
.     kakak                                      daeng
.     adik                                         andi
.     saudara                                   saribbattang
.     sulung                                     battoa / kaminang toa
.     bungsu                                    bungko / kaminang lolo
.     kakek                                     dato' / bapa' toa
.     nenek                                     dato' / amma toa / nene'
.     buyut                                      nene' kolantu
.     cucu                                       cucu
.     cicit                                        cucu kolantu
.     cucunya cucu                          cucu pala' bangkeng
.     mertua                                    matoang
.     menantu                                  mintu
.     suami                                      bura'ne
.     istri                                         baine / turiballaka
.     ipar                                        ipar = ipara
.     keluarga                                 kalabine
.     kerabat                                  bija
.     sepupu                                   sampo
.     sepupu satu kali                      cikali / sampo sikali
.     sepupu dua kali                       pindu' / sampo pinruang
.     sepupu tiga kali                       pinta' / sampo pintallung
.     paman / bibi                           purina
.     paman                                   unda
.     tante                                      bonda
.     ponakan                                 kamanakang
.     sekampung                             sambori'

Warna
.     kuning                                     kunyi / didi
.     kuning tua                               didi bayao
.     hijau                                        moncong bulo
.     hijau muda                              moncombulo cui / bombong unti
.     hijau tua                                  moncong bulo tai tedong
.     biru                                          gawu
.     biru muda                                kondo-kondo
.     merah                                      eja
.     merah cerah                             cella pili
.     pink                                         lango-lango
.     oranye                                     eja cui-cui
.     ungu muda                              rappo to'no'
.     ungu                                        longkolame / lamebutung
.     coklat                                      sikola'
.     putih                                        kebo`
.     hitam                                       le'leng / bolong
.     hitam pekat                             kallang

Selain itu juga ada kata-kata yang bisa dikombinasi dgn warna-warna di atas:
.     cerah                                        cora
.     terang                                      singara'
.     muda                                       lolo
.     tua                                           toa
.     gelap                                        sassang
.     jappo'                                       kusam

Misalnya:
.     biru tua                                    gau toa
.     merah gelap                             eja sassang
.     ungu muda                              longkolame lolo
.     putih kusam                             kebo' jappo'

Kamus Makasar Menurut Abjad
.     abdi                                         ata
.     abis / habis                               labbusu'
.     debu                                        alimbu'bu
.     abjad                                       hurupu'
.     acak                                         ta'siara'
.     ada                                          nia'
.     mengadakan                            a'pa'nia'
.     adalah                                      iami
.     seadanya                                 iamonjo
.     ada'                                          adat
.     adalah                                      iamintu
.     adzan                                       bang
.     adik                                         andi'
.     adil                                          adele'
.     adu                                          appasiba'ji
.     adu ayam                                 appabbate jangang
.     ahli                                          tou panrita
.     air                                            je'ne'
.     air mata                                   je'ne' mata
.     air jeruk                                   je'ne' lemo
.     kencing                                    je'ne' mea
.     air sembahyang                       je'ne' sambayang
.     ajak                                          akkiyo'
.     ajal                                           ajjala'
.     ajar                                          ajara'
.     mengajar                                  anggangajara'
.     ajaran                                       ajarrang
.     pengajar                                   pangngajara'
.     pengajaran                               pappiajarrang/pangngajarakkang
.     belajar                                      appilajara'
.     pelajaran                                  pappilajarrang
.     akad                                        aka'
.     akal                                          akkala'
.     tidak masuk akal                     tena antama ri akkala'
.     pendek                                    bodo akkala'
.     mengakali                                anngakali
.     mencari akal                            a'boya
.     akkala'                                     akkala'
.     akan                                         punna
.     akar                                         akara'
.     akherat                                    ahera'
.     akhir                                        labbusu'/riboko
.     akil baligh                                balere'
.     akur                                         singai/sipakatau
.     akrab                                       sanna singaina/sipa'agadang
.     aku                                          nakke/inakke
.     alis                                           kannying
.     allah                                         alla ta ala/karaeng alla ta ala
.     debu                                        alimbu'bu
.     almarhum                                tumatea
.     amal                                         amala`
.     aman                                        amang
.     amarah                                     larro
.     amat                                        sanna'
.     ambruk                                    runtung
.     ambil                                       alle
.     mengambil                               angngalle
.     mengambilkan                         angngalleang
.     mengambil dari                       angngalle ri
.     pengambilan                            pangngalleang
.     anak                                         ana'
.     anda                                        kau (kasar) ikatte (halus)
.     aneka                                       a'rupa-rupa
.     angin                                       anging
.     angkasa                                   rammang
.     angus                                       ammutung
.     angsur                                      ansuru'
.     anjing                                      kongkong
.     anjo                                         itu
.     anne                                         ini
.     antar                                        antara'
.     antara                                      passingaleng
.     antero                                      kabusu'
.     apa                                           apa
.     ini apa                                      apanne
.     apa boleh buat                         apa pode'/paleng
.     tidak apa                                 tena angngapa
.     mengapa                                  angngapai
.     api                                           pepe'
.     korek api                                 colo'
.     gunung berapi                         gunung moncong pepe'
.     appau                                       berkata
.     apung                                      ngapung
.     asal                                          battu
.     berasal                                     battu ri
.     asap                                         ambu
.     asin                                          ce'lai
.     asing                                        maraeng
.     orang asing                              to maraeng
.     atap                                         tompo'
.     atap rumaha                             tompo' balla
.     atas                                          rateang
.     dari atas                                   battu rate
.     atasmu                                     irate nu
.     di atas                                      iratena
.     ke atas                                     nai'
.     atur                                          atoro'
.     mengatur                                 angngatoro'
.     aturan                                       atorrang
.     teratur                                      ta'ataoro'
.     awal                                         ri olo
.     ayah                                         mangge
.     ayam                                        jangang
.     ayam betina                             jangang gana
.     ayam jantan                             angang pallaki
.     ayam muda                              jangang rungka
.     ayo (mari/kemari)                    ambae

B
.     belakang                                  boko
.     di belakang                              ri boko
.     belalang                                   katimbang
.     belang                                      ballang
.     belanja                                     balanja
.     belantara                                  romang
.     beli                                          malli
.     beliau                                       ri passingalinna
.     belut                                        londeng
.     benak                                       pikkirang
.     benang                                     bannang
.     benar                                       annaba
.     bengkak                                   akkambang
.     benih                                       sessara'
.     berbau                                     botto'
.     beranda                                   palladang
.     berdiri                                      menteng
.     berguling                                 anggulung
.     bersin                                       purassingang
.     besar                                        lompo
.     babak                                       baba'
.     babak kedua                            baba' pinruang
.     babat                                       tabbasa'
.     membabat                                attabbasa'
.     baca                                         baca
.     membaca                                 ammaca
.     bacaan                                     bacang
.     bacok                                       tette'
.     membacok                               annette'
.     badan                                      kale
.     bagai                                        kammai
.     bagaikan                                  kammai tongi
.     bagaimana                               antekamma
.     sebagaimana                            kammaya
.     bagi                                         bage
.     membagi                                  a'bage
.     bagus                                       baji'/ga'ga
.     bahagia                                    nyammang/annyammang
.     sudah bahagia hidupnya         annyamammi tallasa'na
.     bahak                                       ammakala'
.     bahasa                                     basa
.     bahasa makassar                      basa mangkasara'
.     baik                                         baji'
.     orang baik                               to baji'
.     baiknya                                    baji'na
.     memperbaiki                            appakabajiki
.     ada baiknya                             nia' baji'na
.     bajak                                        pa'jeko
.     membajak                                appa'jeko
.     bakar                                       tunu
.     membakar                                attunu
.     terbakar                                   akkanre
.     rumah terbakar                        balla akkanre
.     bakul                                       karanjeng
.     balik                                        motere'/ammotere' |
.     bambu                                     bulo
.     bambu runcing                        bulo cidu'
.     ban                                          bang
.     bandar                                     bandara'
.     bandel                                     bambala'
.     bangau                                     kondo
.     banget                                     sanna'
.     bangkit                                    ammenteng
.     bangku                                    bangko
.     bangsa                                     pa'rasangang
.     bangun                                    menteng/mangung
.     bangun tidur                            ammuriang
.     bangun rumah                         ammangung balla
.     banjir                                       a'ba
.     bantal                                      pa'lungang
.     banting                                    manting
.     bantu                                       ammali / ambali
.     banyak                                     jai
.     orang banyak                           tau jai
.     kebanyakan                             jai dudu
.     bapak                                       mangge
.     ibu bapak                                 anrong mangge
.     barat                                        rinngang
.     selatan                                     wara'/warakkang
.     utara                                        timboro'/timborang
.     timur                                        kalau'
.     hangat / panas                         bambang
.     bareng                                     siagang
.     baring                                      tinro
.     baris                                         barisi'
.     membaris                                 a'barrisi'
.     baru                                         beru
.     orang baru                               tau beru
.     basah                                       basa
.     batas                                        batasa'
.     batik                                        bate'
.     batuk                                       ta'roko
.     bau                                          botto'
.     bawa                                        ngerang
.     membawa                                anngerang
.     membawa diri                         anggerang kale
.     membawakan                          angngeranggang
.     bawah                                      rawa
.     di bawah                                 irawa
.     bawang                                    lasuna
.     bayang                                     tau-tau
.     bayao                                       telur
.     telur rebus                               bayao le'ba pallu
.     bayar                                       bayara'
.     bebas                                       lappasa'
.     bebek                                       kiti'
.     becak                                       beca'/tigaroda
.     becek                                       cammara'
.     beda                                        maraeng
.     bedak                                      ba'ra'
.     bedil                                        ba'dili'
.     beduk                                      ganrang
.     begini                                      kammane
.     begitu                                      kammanjo
.     begitulah                                 begitumi
.     belajar                                      pilajara'

C
.     cabai                                        lada
.     cabik                                        kakka'
.     menyabik                                 anngakka'
.     cabul                                        lale
.     cabut                                       kakka'
.     menyabik                                 anngakka'
.     cacing                                      gallang gallang
.     cahaya                                     singara'
.     cair                                          je'ne
.     cakap                                       gammra'
.     cakrawala                                langi'
.     campur                                    campurang
.     canda                                       kakalakara'
.     cangkir                                    cangkiri'
.     cangkul                                    bingkung
.     cantik                                      ga'ga
.     capai                                        dodong
.     caping                                      saraung
.     capung                                     bereng-bereng
.     cari                                          boya |
.     mencari                                    a'boya
.     cat                                           ce'
.     catat                                        tulisi'
.     mencatat                                  annulisi'
.     cedera                                      loko'
.     cekcok                                     a'besere'
.     celah                                        salassara'
.     celana                                      saluara'
.     cemburu                                  kodi cini'
.     cengeng                                   nene
.     cengkeh                                   cingki
.     cepat                                        inta'
.     ceper                                        bodo
.     cerah                                        singara ' allo
.     cerdas                                      cara'de'
.     cerewet                                    calleda'
.     cerita                                       carita
.     cermin                                     carammeng
.     cilik                                         caddi
.     cipta                                        pare'
.     ciptaan                                     parekang
.     cium                                        bau
.     mencium                                  a'bau
.     cocok                                       iya tauwwa/iyo tauwwa/annaba/
.     coklat                                      sikolat
.     comot                                      akka'
.     congkak                                   tampo
.     cubit                                        kabbi'
.     cuci                                          bissa
.     mencuci tangan                       abbissa lima
.     mencuci celana                        saluara'
.     cukai                                        ballo limung
.     cukur                                       cukkuru'
.     tukang cukur                           pacukkuru'
.     cuma                                        ji
.     cuma dua                                 dua ji
.     curi                                          lukka'
.     mencuri                                   a'lukka'
.     pencuri                                    palukka'
.     cipok                                       cippo'
.     cangkir                                    cangkiri
.     capung                                     bereng2
.     cicak                                        cacca'
.     cuci                                          sassa
.     cepat                                        inta'
.     cemas                                      lussa'
.     cermai                                      caramele'

D
.     daerah                                     sambori
.     dagang                                    balu'
.     berdagang                               a'balu'
.     dagangan                                 balukang
.     dahaga                                     a'mara kallong
.     dahi                                         ubung-ubung
.     dahulu                                     riolo
.     dalam                                      lalang,
.     kedalaman                               lantang
.     damai                                      sannang
.     damba                                     ero'
.     dan                                          siagang
.     dandan                                    a'mode
.     dangkal                                   esa'
.     dapta                                       gappa
.     dapur                                       pappalluang
.     darah                                       cera'
.     darat                                        butta
.     dari                                          assala', battu
.     datang                                     battu
.     datar                                        lappara'
.     daun                                        leko'
.     debar                                       dumba'
.     dekat                                       ammani
.     delman                                    bendi
.     demam                                    bangbang
.     demikian                                 kammanjo
.     dengan                                    siagang
.     dengar                                     lanngere',
.     mendengar                              allangere'
.     dengarkan                               pilanggeri
.     dengkul                                   kulantu'
.     dengkur                                   a'moro'
.     dengung                                  dangngung
.     denyut                                     dumba'
.     depan                                      riolo
.     deras                                        sarro,
.     hujan deras                              bosi sarro
.     derita                                       pacce
.     desak                                       iappi'
.     dewa                                       barata
.     dialog                                      sipabbicara
.     diam                                        sannang
.     dinding                                    rinring
.     dingin                                      dinging
.     dikit                                         sikedde'
.     dinihari                                    bari'basa'
.     diri                                           kale,
.     berdiri                                      ammenteng
.     sendiri                                     sikale-kale
.     mendirikan                              appaenteng
.     djarum black                           kaluru' djarum le'leng
.     djarum black menthol             kaluru' djarum le'leng siagang dinging
.     djarum black slimz                  kaluru' djarum le'leng siagang ca'di
.     djarum black slimznation        pa'rappungang djarum slimz
.     djarum black motodify           pa'rappungang nangaiya anggammarri dongkokangna
.     dokter                                      dottoro'
.     dosa                                         dosa, doraka
.     dua                                          rua
.     duduk                                      mempo / cidong
.     duel                                         sibajji
.     duga                                        a'bata-bata
.     dunia                                       lino
.     duri                                          katinting
.     dusta                                       balle,
.     berdusta                                  a'balle-balle
.     dahak                                      karra'
.     du2k                                        mempo
.     diam                                        sannang
.     datang , dari                            battu
.     durian                                      duriang
.     dompet                                    dompe
.     dua                                          rua

E
.     edan                                        pongoro'
.     efisien                                      tassike'de'
.     egois                                        tinggi ero'
.     ejek                                          appa'lila
.     ekor                                         inkong
.     elak                                          lecceng, a'lecceng (mengelak)
.     elok                                         ga'ga
.     elus                                          puru'-puru'su, purusu'
.     emak                                        anrrong, amma'
.     emas                                        bulaeng
.     emosi                                       larro, pa'larroang (emosional)
.     empat                                      appa'
.     empedu                                   pai' (juga digunakan untuk kata 'pahit)
.     enak                                         assi'pa'
.     encer                                        encere'
.     endap, mengendap                  a'dakka-dakka
.     endus, mengendus                  anngara',
.     anjing mengendus                   kongkong anngara
.     mencium bau mangga             anngara' taipa
.     enggan                                     malasa', battala' jappa/battala' ero'
.     engkau                                     ikau (kasar), ikatte (halus)
.     enteng                                     lomo-lomo
.     era                                           wattu
.     esa                                           se're
.     esok                                         ammuko
.     ekor                                         engkong
.     ember                                      embere
.     enam                                        annang
.     egois                                        tantang

F
.     firasat                                      pa'mai

G
.     gadai / pegang                         ta'ggala
.     gagah/ganteng                         ga'ga/gammara'
.     gali                                          kekkese
.     galian                                       kekkesang
.     menggali                                  a'kkekese
.     gantung                                   pasai'
.     menggantung                          appasai'
.     garam                                      ce'la
.     gatal                                        katala'
.     gawang                                    pakkiperang
.     penjaga gawang                      kippere'
.     gemuk                                     co'mo'/battala'
.     gemuk/grease                          gommo'
.     gencar                                      sarring
.     geli                                          gele'-gele'/kaleme'
.     genderang                               ganrang
.     geser                                        palette'
.     gila                                          pongoro'
.     gelang                                      ponto
.     pergelangan                             pappontoang
.     gemar                                      ngai/angngai
.     gogos                                       gogoso
.     gombal                                    odo'/ngodo'
.     goreng                                     sanggara'
.     menggoreng                            annyanggara'
.     gosong/hangus                        mutung/ammutung
.     gua                                          liang
.     gugur/jatuh                              tu'guru/dappe'/nanggala'
.     gula                                         golla
.     gula pasir                                 golla kassi'
.     gula merah                               golla eja
.     gunting                                    goncing/gonting
.     menggunting                           anggoncing
.     guntur/petir                             gunturu'/latte
.     gunung                                    bulu'/bonto
.     gusar                                        gangrakang/bata-bata

I
.     iya                                           iyo
.     ini                                            anne
.     itu                                            anjo

J
.     jual                                          balu
.     penjual                                     pamalu'
.     menjual                                    a'balu
.     jengkel                                     ballisi'
.     menjengkelkan                        paka balli'2 si'
.     jauh                                         bella
.     jalan                                         jappa
.     jam                                          jam
.     jarum                                       jarung
.     jagung                                     biralle
.     jenggot                                    janggo'
.     jorok                                        rantasa'
.     jongkok                                   cengke
.     jera                                          jarra

K
.     kira-kira / mungkin                  kutaeng
.     kuda                                        jarang
.     kipas                                        pakkape'
.     kupas / mengupas                    a'bi'bi
.     kentang                                   lame2
.     kodok                                      tumpang
.     kasur                                        kasoro'
.     keranjang                                 karangjeng
.     knalpot                                    kandang lappo'
.     kuku                                        kanuku
.     kelepa                                      kaluku
.     kepala                                      ulu'
.     kecut                                       kacci
.     kentut                                      tarattu'
.     kumis                                       bulu sumi'
.     kuda                                        jarang
.     kaki                                         bangkeng
.     kursi                                        kadera
.     kerupuk                                   karoppo'
.     kusta                                        kandala'
.     kotor                                        ra'masa
.     kantor                                      kantoro
.     kambing                                  bembe
.     kambing betina                        bembe gana
.     kambing jantan                        bembe laki
.     kerbau                                     tedong
.     kasihan                                    kamaseang
.     kabar                                       kareba

L
.     lampu                                      lampu
.     lama                                         sallo
.     lapar                                        cipuru'
.     lari                                           lari
.     laut                                          tamparang
.     lihat                                         cini'
.     lomba                                      lumba
.     berlomba                                 pa'lumba
.     lebah                                        bampo
.     luka                                         bokka'
.     lompat                                     lumpa'
.     lalat                                         katingngalo
.     lewat                                       lalo

M
.     makan                                      ngandre
.     malam                                      bangngi
.     mancing                                   mekang
.     mau                                         ero'
.     meminta                                  a'pala'
.     menantu                                  mintung
.     mobil                                       oto'
.     mobil mobilan                         oto oto
.     motor                                       montor

N
.     nama                                        areng
.     nomor                                      nomoro'

O
.     orang                                       tau

P
.     pagi                                         bari'basa'
.     pagi-pagi                                 bari'-bari'basa'
.     pelit                                         cakka'
.     petir                                         kila'
.     piring                                       panne
.     putih                                        kebo'
.     panci                                        uring
.     pantat                                      paja
.     pusar                                        pocci'
.     padi                                         ase
.     pahit                                        pai'
.     pintu                                        pakke'bu'
.     parang                                     berang
.     pasang                                     tannang
.     pisang                                      unti
.     pekat                                       pakka
.     permisi                                     tabe
.     pingsan                                    pinsang
.     pagar                                       kalli'
.     pedis                                        passe
.     pas                                           sitaba
.     pasti / jelas                               nassa
.     pahat                                       kattang
.     perahu                                     biseang / lepa-lepa
.     pancing                                    pekang
.     memancing                              ammekang
.     pensil                                       potolo'
.     pulang                                     motere

R
.     rindu                                        nakku
.     rokok                                       kaluru'
.     rusak                                        panra'
.     rusa                                          jonga
.     rumput                                     ruku2
.     rumah                                      balla'
.     rempa2 / bumbu                      rampa2
.     rambut                                     bulu'

S
.     sepi / sunyi                              sammi'
.     sedikit                                     sika'de'
.     sedikit sekali                           sikadde' dudu
.     suka-suak gue dong                ero'-ero'ku
.     sumur                                      bungung
.     satu                                          se're
.     sepatu                                      sapatu

.     sepeda                                     sapeda
.     supir                                        sopir
.     siapa                                        nai
.     sendok                                     si'ru / sondo'
.     senang                                     sannang
.     sendirian                                  kale2
.     stip/ penghapus                       hong

T
.     tumpul                                     pokkolo'
.     tangan                                     limang
.     tetapi                                       mingka
.     tidak ada                                 tena
.     tidur                                        tinro
.     tersandung                              tatto'ro
.     tebak                                       tappu
.     putus                                       tappu'
.     turun                                        naung

U
.     uang                                        doe
.     ular                                          ulara'
.     udang                                      dowang
.     ubi                                           lame
.     ubi jalar                                   lame lamba'
.     ulat                                          olo' olo'
.     usil                                           ja'dala' / bambala'

W
.     wajan                                       pammaja'
.     waktu                                      wattu


Bahasa Bugis


Bahasa Bugis, adalah suatu bahasa yang dituturkan oleh masyarakat di sulawesi selatan, yaitu suku Bugis. bahasa Bugis ini masih berkerabat bahasa dengan bahasa Makasar dan bahasa Toraja.

Bilangan
.  nolo                                                  nol                                        0
.  seddi                                                satu                                       1
.  duwa                                                dua                                       2
.  tellu                                                  tiga                                       3
.  eppa                                                  empat                                   4
.  lima                                                  lima                                      5
.  enneng                                              enam                                     6
.  pitu                                                   tujuh                                     7
.  aruwa                                               delapan                                 8
.  asera                                                 sembilan                               9
.  seppulo                                             sepuluh                                 10
.  seppulo seddi                                   sebelas                                  11
.  seppulo duwa                                   dua belas                              12
.  seppulo tellu                                     tiga belas                              13
.  seppulo eppa                                    empat belas                          14
.  seppulo lima                                     lima belas                             15
.  seppulo enneng                                enam belas                            16
.  seppulo pitu                                      tujuh belas                            17
.  seppulo aruwa                                  delapan belas                        18
.  seppulo asera                                    sembilan belas                      19
.  duwappulo                                       dua puluh                             20
.                                                                                                       
.  duwappulo seddi                             dua puluh satu                      21
.  duwappulo duwa                             dua puluh dua                      22
.  duwappulo tellu                               dua puluh tiga                      23
.                                                                                                       
.  tellupulo                                           tiga puluh                             30
.  tellupulo seddi                                 tiga pulu satu                        31
.  tellupolu duwa                                 tiga puluh dua                      32
.                                                                                                       
.  patappulo                                         empat puluh                         40
.  limappulo                                         lima puluh                            50
.  ennengpulona                                   enam puluh                           60
.  pituppulo                                          tujuh puluh                           70
.  aruwapulona                                     delapan puluh                       80
.  aserapulona                                      sembilan puluh                     90
.  siratu                                                seratus                                  100


Hari dan Waktu
.  sining / asining                                 senin
.  selasa                                                selasa
.  araba                                                 rabu
.  kamisi                                               kamis
.  juma`                                                jum`at
.  sattu                                                 sabtu
.  aha`                                                  minggu
.                                                          
.  ele`                                                   pagi
.  tengasso                                           tengah hari
.  areweng / labu kesso                        sore
.  tengnga benni                                   tengah malam
.  esso                                                  siang hari
.  wenni                                               malam hari
.  esso wnni                                         siang malam
.  esso-esso                                          setiap hari
.  wenni-wenni                                    setiap malam
.  ele kele`                                            setiap pagi

Bulan
.  naagai                                               uleng seddi                           januari    1
.  palagunai                                          uleng duwa                          februari   2
.  bisaakai                                            uleng tellu                            maret      3
.  jettoi                                                 uleng eppa                            april        4
.  sarawanai                                         uleng lima                             mei         5
.  pe'darawanai                                    uleng enneng                        juni         6
.  sujiwi                                                uleng pitu                             juli          7
.  pacciekai                                          uleng aruwa                          agustus   8
.  pociyai                                              uleng asera                           september           9
.  mangasierai                                      uleng seppulo                       oktober   10
.  mangase'tiwi                                    uleng seppulo seddi             november           11
.  mangalompai                                    uleng seppulo duwa             desember            12

Jam
.  tette seddi                                        jam satu                                1
.  tette duwa                                        jam dua                                2
.  tette tellu                                          jam tiga                                3
.  tette eppa                                         jam empat                             4
.  tette lima                                          jam lima                                5
.  tette enneng                                     jam enam                              6
.  tette pitu                                           jam tujuh                              7
.  tette aruwa                                       jam delapan                          8
.  tette asera                                         jam sembilan                        9
.  tette seppulo                                     jam sepuluh                          10
.  tette seppulo seddi                           jam sebelas                           11
.  tette seppulo dua                              jam dua belas                       12
.                                                                                                       
.  siteng`nga siddi                                setengah satu                        12.30
.  siteng`nga duwa                               setengah dua                        01.30

Arah
.  timur                                                 a`laut                                    timoreng
.  selatan                                              ma`noreng                            lautang
.  barat                                                 o`rei                                      wattang
.  utara                                                 ma`nyiang                            rijang
.                                                                                                       
.  atas                                                                                                ya`se
.  bawah                                                                                            ya`wa
.  samping                                                                                         ben`reng
.  belakang                                                                                        monri
.  depan                                                                                            yolo
.  sudut                                                                                             sun (sunna)

Sebutan Keluarga
.  sijing / sumpulolo                             keluarga
.  nene                                                  kakek / nenek
.  nene uttu'                                         buyut
.  ambo                                                bapak / ayah
.  indo                                                  ibu
.  wija                                                  anak
.  ana bunge                                         sulung
.  paccucu`wang                                  bungsu
.  sule`ssureng                                      saudara
.  pada`roane                                       saudara laki-laki
.  pada`kunrai                                      saudara perempuan
.  anri                                                   adik
.  deang                                               kakak
.  be`ne                                                istri
.  la`kka`i                                             suami
.  se`laleng                                           biras (ipar sama ipar)
.  ipa`                                                   ipar
.  metua                                               mertua
.  mengi`ttung                                      menantu
.  bai`seng                                            besan (orang tua sama orang tua)
.  sappo si`seng                                    sepupu sekali
.  sappo ke`duwa                                 sepupu dua kali
.  sappo ke`tellu                                   sepupu tiga kali
.  a`mure                                              paman / om
.  nu`re                                                 kemanakan
.  appo                                                 cucu
.  appo uttu                                          cicit
.  appo sarompeang                             cucunya cucu
.  purambo                                           bapak tiri
.  purindo                                             ibu tiri
.  purowana                                         anak tiri
.  sulessureng kaporo                           saudara tiri
.  becce / asse                                       nama bayi perempuan yang baru lahir
.  baco / aso                                         nama bayi laki-laki yang baru lahir

Warna
.  cella / eja                                          merah
.  cella pili                                            merah cerah
.  kudara                                              hijau
.  on`nyi / ridi                                      kuning
.  pute                                                  putih
.  bakko                                               merah jambu / pink
.  kamummu                                        ungu
.  gawu / kondo                                   biru
.  sikola`                                               coklat
.  bolong / lotong                                 hitam
.  mabolong cenning                            hitam manis
.  bolong keppu                                   hitam pekat
.  kelleng                                              hitam kecoklatan
.  awu-awu                                          abu-abu
.  jingga                                               jingga (orange)


Berdasarkan abjad

A
-  aceace                                               lamtoro
.  addeng                                             tangga
.  aga                                                    apa
.  aga iyyatu                                         apakah itu
.  agaje’                                                apa sih
.  agaro                                                apa itu
.  agasi                                                 apalagi
.  agatu                                                ada apa
.  aja’                                                   jangan
.  aje                                                     kaki
.  aju annasuangeng                             kayu bakar
. akka                                                  kadas 
 .  akka                                               angkat
.  akkalarapangeng                              perumpamaan
.  akkatareng                                        mal
.  akkatta                                             maksud, rencana
.  akkibbuarengnga’                             buatkan saya
.  akkinakkonroang                              tempat tinggal
.  akkinanreang                                    tempat mencari makan
.  akkonyoang                                      kobokan
.  ale’                                                   hutan
.  aleku                                                 diri saya
.  alena                                                 dia sendiri
.  allamperenna                                    kelanjutannya
.  allong                                               leher
.  alu                                                    alu
.  ambo’                                               bapak
.  ampai                                                makanya
.  ampelo                                              ulat daun bakal kepompong
.  amputu                                             tumit
.  ana’                                                  anak
.  ana’boroane                                      saudara laki-laki
.  anaddara                                          gadis
.  anakkaddeng                                    anak tangga
.  anakkalima                                       jari kelingking
.  ancajiangekku                                  kelahiranku
.  ancajiangenna                                   kelahirannya
.  anging                                              angin
.  angkanguluang                                 bantal
.  anre                                                  makanan
.  anri                                                   adik
.  arang                                                tahi lalat
.  ariwi                                                 pinggul
.  arung                                                bangsawan
.  aruwa                                               delapan
.  ase                                                    padi
.  aseng                                                nama
.  assikolang                                         sekolahan
.  asu                                                    anjing
.  awo                                                  bambu
.  awu                                                  abu
.  awuawu                                            warna abu-abu

B
.  bajoajo                                              bayangan
.  balawo                                              tikus
.  bale                                                   ikan
.  balesse                                              karung
.  bangkung                                         parang
.  banta’                                               goblok
.  bawi                                                 babi
.  bebe’                                                bisu
.  beleng                                               idiot
.  bembe’                                             kambing
.  bengngo                                           dungu
.  berebere                                            semut
.  bici’                                                  bisik
.  bittara                                               langit
.  boccili’                                             kadal
.  bojo                                                  keong
.  bola                                                  rumah
.  bola doko                                         rumah sakit
.  boliboli                                             botol
.  bori                                                   pantat
.  bosi                                                   hujan
.  buaja                                                 buaya
.  bung                                                 sumur

C
.  cakkindi’kindi’                                 genit
.  cambang                                           cambang
.  camming                                           cermin
.  campa’                                              tepuk
.  canecci’                                            gerimis
.  canring                                             pacar
.  cante’                                               gelas minum
.  canteng                                             gelas minum
.  cappu                                                habis
.  capu                                                  belai
.  carangi                                              ranting bambu
.  caredde’                                           hemat
.  care-care                                           pakaian
.  carobeang                                         lengah
.  cedde’                                              sedikit
.  cedde’i                                             hampir
.  ceppii                                                kumis
.  cicca’                                                cicak
.  cilla’                                                 cela’
.  cobanna                                            seandainya
.  cobe’                                                cobe
.  cobekeng                                          cobe
.  coki                                                  kucing
.  colli’                                                 pucuk
.  colo’                                                 korek api
.  coppa’                                              nyelutuk (menimpali pembicaraan orang lain)
.  coraketeng                                        bulan purnama

D
.  dapo                                                 tungku
.  dapureng                                          dapur
.  dalle                                                 rezki
.  dare’                                                 kebun
.  datu lima                                          jari tengah
.  de` / ciaka                                         tidak
.  de`gaga                                            tida ada
.  doccili                                              telinga
.  dongi                                                burung kecil
.  donpeng                                           teraktor
.  dotoro                                              dokter

E
.  elong kelong                                     nyanyian
.  elong                                                lagu
.  eppa                                                  empat
.  enneng                                              enam

G
.  galecce                                             cubit
.  galung                                              sawah
.  gangkanna                                        akirnya
.  gasing                                               gasing
.  gau’                                                  perbuatan
.  gincung                                            gincu
.  golo’                                                 bola
.  gora                                                  teriak
.  gore                                                  sangrai

I
.  idi’na                                                andalah
.  ilautang                                            sebelah selatan
.  ilua’                                                  rambut
.  indo’ lima/kalima                             ibu jari
.  inreng                                               utang
.  irijang                                               sebelah utara
.  iriwa                                                 dipangku
.  isi                                                      gigi
.  itimoreng                                          sebelah timur
.  iwattang                                           sebelah barat
.  iyya’na                                             sayalah
.  iyyana                                               betul
.  iyyanae                                             inilah

J
.  jaji                                                    jadi
.  jajiang                                               peranakkan, kelahiran
.  jalampetti’                                        jebakan gantung
.  jambang                                            berak
.  jamerru                                             cemberut
.  jampabeang                                      kurang perhatian
.  jampu                                               jambu
.  janci                                                  janji
.  jari geno (tareno)                              jari manis
.  jarompi                                             berak dengan banyak air
.  jebba’                                               jebakan
.  jennang                                             juru masak/kepala pelayan
.  jerru’                                                 melubangi dengan besi panas
.  jokka                                                berjalan
.  joli’                                                   mencret
.  jolo’                                                  sebentar dulu

K
.  kaca gommo’                                    toples
.  kadera                                              kursi
.  kaju                                                  sayur
.  kalapua                                             kurakura
.  kaleppa                                             pelepah
.  kallolo                                              bujang
.  kaluku                                              kelapa
.  kampong                                          kampung
.  kampu                                              tempat mengeram
.  kancing                                             kanci
.  kandu’-kandu’                                 kantongan jinjing
.  kanuku                                             kuku
.  kapang                                              barangkali
.  kappara’                                           baki
.  kapu’                                                gelap gulita
.  kapujiang                                          sok aksi
.  karanjeng                                          keranjang
.  kareba riolo                                      sejarah
.  kariki                                                jari
.  kasi’na                                              kasihan
.  kebbong / makebbong                      busuk
.  kibburu’                                            kuburan
.  korre’1, manila2                               mentok
.  kuwaetopa                                        dan juga

L
.  labbu                                                panjang
.  ladang                                              lombok
.  lale                                                    lalat
.  lambace                                            tomat
.  lame                                                  ubi kayu
.  lame’                                                udang kecil yang dikeringkan
.  lare’                                                  kangkung
.  lari                                                    lari
.  lautang                                             selatan
.  lima                                                  tangan
.  laweseng                                          kelaparan

M
.  mabbana                                           retak
.  mabbau                                             berbau
.  mabbuangseuwwae                          berserah diri pada allah
.  mabbusa                                           berbusa
.  mabea’                                              manja
.  mabessa                                            pemurah
.  mabuaja                                            rakus
.  macaredde’                                      bersifat hemat
.  macilaka                                           sial
.  maddapicu                                       ngengsot
.  maddappilu                                      selalu ikut lengket di dekat orang
.  maddennuang                                  mengharap
.  maddilla                                           terbakar
.  maddiwa                                          memangku
.  majabe                                              manja
.  makkanre                                          akibat yang dihasilkan dari suatu perlakuan atau peristiwa
.  makkapu                                           memecahkan
.  makkaritutu                                      berhati-hati
.  makkunrai                                        perempuan
.  malabo                                              gemar memberi
.  malampe sunge’                               panjang umur
.  malampe                                           panjang
.  malepa                                              datar
.  maliwaseng                                      lapar
.  mallaga                                             berkelahi
.  mallajang                                          menguap, raib
.  mallalio’                                           senandung irama tiada henti
.  mallellung                                         mengejar, memburu
.  malleppang                                       pipih
.  mallibu                                             bundar, bulat
.  mallino                                             nampak (makhluk halus)
.  mallongga’                                       bermain egran
.  mallua’                                             api membesar
.  malomo                                            mudah
.  maloppo                                           besar (ukuran)
.  maluru                                              sering
.  mangerreng                                      mengeram
.  mannennung                                     membaca
.  mannennungeng                               selamanya, kekal, abadi
.  manu’                                               ayam
.  mapesse                                            pedis
.  mapu                                                pecah
.  maraja                                               besar (bobot)
.  marengkalinga                                  mendengarkan
.  mareso                                              kelelahan
.  maringeng                                        ringan
.  maseke’                                            buruburu
.  masekke’                                          pelit
.  masempo                                          murah
.  masoli                                               mahal
.  massampa                                         merontokkan padi dari batangnya
.  massangking                                     memotong padi
.  massesse’kale                                   menyesal
.  massolla-solla                                   selonjor sambil sentakkan kaki
.  massuajang                                       bebas lepas
.  mata                                                 mata
.  matane’                                            berat
.  mataru                                              tuli
.  melo                                                 mau
.  mejang                                              meja
.  messo                                               kenyang
.  mettu                                                kentuk
.  mingngala                                         panen
.  muddani                                           rindu / kangen

N
.  nanre                                                nasi
.  naonroi                                             dia tempati
.  nappanna                                          barusan
.  nennia                                               dan juga
.  niaregga                                            entah siapa
.  nulle                                                 dia sanggup
.  nulle kapang                                     bisa jadi
.  nyameng(1) manyameng(2)             tenram(1), nikmat(2)
.  nyareng                                            kuda

O
.  obeng                                               obeng
.  ongko                                               yang dikuasai
.  oroane                                              pria
.  osing                                                 arang
.  osong                                                puisi
.  ota                                                    siri

P
.  pabbissa                                            air khusus untuk membersihkan
.  padakkunrai                                     sama - sama perempuan bersaudara
.  padaroane                                         sama-sama laki-laki bersaudara
.  paddennuangeng                              pengharapan
.  pajjello’                                            telunjuk
.  pakka tellu                                        simpang tiga
.  pakkabata, pakkalaleng,                   persimpangan jalan
.  pakkawaru                                        usaha
.  pakkeppa                                          simpang empat
.  pakodi’                                             sampul
.  pale’ kaje                                          telapak kaki
.  pale’ lima                                          telapak tangan
.  palippaling                                        lengan
.  palla’                                                pagar
.  pallapi’ aro                                       tameng dada, tukang pukul
.  pallapi’                                             lapisan/alas
.  pang                                                 paha
.  pangkaukeng                                    perbuatan
.  panipani                                            balingbaling
.  panrita                                              orang cerdik pandai
.  panyingkulu’                                    tikungan
.  pappesangka                                     larangan
.  pattapi                                              tampih
.  pesse                                                 jahe
.  pesse’                                               tindis
.  pettang                                             gelap
.  piso                                                   pisau
.  polo pang polo panni                        tidak berdaya
.  polo                                                  polo
.  polopeng                                          polpen
.  poppang                                           paha
.  pura                                                  pernah
.  purani                                               sudah
.  pusa                                                  kesasar
.  puse’                                                 keringat

R
.  rakkala                                              alat untuk membajak sawah
.  rakkapeng                                         alat memotong padi
.  rakkeang                                           tingkap dalam
.  reppa’                                               pecah
.  rese’                                                  gabah
.  ri monri                                             di belakang
.  ri tengnga                                         di tengah
.  ri yase’                                              di atas
.  ri yawa                                             di bawah
.  ri yolo                                               di depan
.  rijang                                                utara
.  riolo                                                  dahulu kala

S
.  sadang                                              dagu
.  saji                                                    saji
.  salaga(1), massalaga(2)                    bajak, alat membajak sawah1, membajak sawah menggunakan sapi(2)
.  salima                                               selima (belahan bambu)
.  samanna                                           sepertinya
.  samelang                                          kutu busuk
.  sampo geno                                      sebahu
.  sampunungeng                                 mangkok
.  sangadi wenni’                                 kemarin dulu
.  sangadi                                             besok lusa
.  sanggara’                                          pisang goreng
.  saoraja                                              istana kerajaan
.  saping                                               sapi
.  sappo                                                sepupu
.  sarebba                                             minuman jahe
.  sarekkuammeng                               semoga
.  saroso                                               jagung diiris kecil
.  seppi                                                 copot
.  serri                                                  rumput
.  serra’                                                burung hantu
.  serrang                                              kemarau
.  siame’                                               rekat
.  siame’ame’                                       rukun
.  siccanring                                         pacaran
.  sikku                                                 siku
.  silariang                                            kawin lari
.  silessureng                                        saudara
.  sipu                                                   karung
.  siru’                                                  sendok
.  sisenna                                              sekalinya
.  sissenna                                            kenalannya
.  sitinaja                                              sepantasnya
.  sokko                                                nasi ketan
.  sompa                                               mahar
.  sompe’                                              rantau
.  songko’                                            peci
.  sukku                                                sempurna
.  sulapa’                                              segi
.  sulara                                                celana

T
.  tabbussu’                                          terbanting
.  tabe’                                                 permisi
.  takkappo                                          tiba
.  talliwe’                                             terlalu
.  tappere                                             tikar, bergerak serong
.  tawaro                                              sagu
.  tedong                                              kerbau
.  terri                                                   nangis
.  timoreng                                           timur
.  timpa’ laja                                        tingkap luar
.  timu                                                  bibir
.  tipu                                                   utuh
.  to pang                                             pangkal paha
.  toddang                                            hilir
.  tompang                                           sepuh
.  tompo                                               muncul
.  tudakki’                                            silahkan duduk
.  tudang                                              duduk
.  tudangeng                                        tempat duduk

U
.  ula                                                    ular
.  ulaweng                                            emas
.  ulle’                                                  ulat
.  ulu                                                    kepala
.  uluwa’ / gemme`                              rambut
.  urang                                                udang
.  uttu                                                   lutut

W
.  wae                                                   air
.  wae kaluku                                       air kelapa
.  wae namonamo                                embun
.  wae pella                                          air panas
.  wae pura pella                                  air telah dimasak
.  wajuaju                                             baju
.  wasewase                                         kapak
.  wattang                                            barat
.  wellakkesso                                      terik matahari
.  werre’                                               beras
.  wettang                                            perut
.  wilua’                                               rambut

Y
.  ya’jai                                                pura-pura
.  yaregga                                             atau
.  yase’                                                 atas
.  yattungka                                         disengaja
.  yawa                                                 bawah
.  yengkalinga                                      didengar


sumber:
- http://www.rappang.com/2009/12/kamus-bahasa-bugis.html
  kamus bahasa bugis a - y di susun oleh l. a. sanrang s., s.pd., m.pd.i
  diedit oleh admin (www.rappang.com)
- en.wikipedia.org

Kosakata Bahasa Bugis & Makassar Rating: 4.5 Diposkan Oleh: caesarmac

1 komentar:

  1. Assalaamu Alaikum Warahmatullaahi Wabarakaatuhu,

    Hari ini 21 April.....tanggal yang di Indonesia dirayakan sebaga Hari Emansipasi Wanita, ulang tahun R.A. Kartini. Tentu Ibu kita, saudara kita yang wanita....semua adalah KARTINI juga. Selamat Hari Kartini dari kami para KARTONO. Pesan pribadi untuk semua rekan saya yang laki-laki: JANGAN ADA KEKERASAN DALAM RUMAH TANGGA...Mari hargai dan tempatkan wanita sebagai partner, mahluk mulia yang harus dilindungi.

    Ya..tentu wanita juga yah....kurangi bawel cerewet mrepet..pet..pet...pet....hehehehehe..maaf tapi saya jujur lhoh. Satu lagi: Jaga Aurat, karena tanpa memperlihatklan aurat, kalian sudah SANGAT CANTIKKKKKK..OKKEEE :-)

    Salessuringku Mallebbi,
    Saya share lagi Materi 2 untuk Pelajaran Menulis Aksara Bugis. Saya harap teman-teman bisa mengikutinya, sehingga betul-betul bisa menulis nantinya. Ayo Praktik juga yah....saya yakin ini tidak membosankan.

    Sampai jumpa pada Materi selanjutnya.
    Imran Jamal

    http://www.facebook.com/menulisaksara.bugis
    http://menulisaksarabugis.wordpress.com/
    http://www.flickr.com/photos/bugis_unity/

    BalasHapus